Handgemaakte zepen, of het nu gaat om zepen met een koud proces, smeltzeep of zepen gemaakt van natuurlijke plantaardige stoffen, worden bewonderd om hun creativiteit, authenticiteit en aantrekkingskracht. Maar ondanks hun ambachtelijke aard worden deze producten in de Europese Unie wettelijk geclassificeerd als cosmetica en moeten ze voldoen aan dezelfde strenge veiligheidseisen als industrieel geproduceerde producten. Dat betekent dat elke handgemaakte zeep, hoe eenvoudig het recept ook is, een Cosmetic Product Safety Report (CPSR) en de juiste microbiologische tests nodig heeft om er zeker van te zijn dat het veilig is voor consumenten. In deze blog gaan we in op de vraag waarom handgemaakte zepen onder de EU cosmeticawetgeving vallen, welke veiligheidsdocumentatie vereist is en hoe verschillende soorten zeepbases met unieke nalevingsoverwegingen gepaard gaan.
Het belang van veiligheid voor kleine zepen en handgemaakte zepen
Handgemaakte zepen zijn de laatste tijd ongelooflijk populair geworden, vooral bij klanten die milieuvriendelijke, ambachtelijke en natuurlijke verzorgingsproducten waarderen. Hoewel kleine producenten vaak transparantie, inventiviteit en vakmanschap benadrukken, bestaat er soms een misvatting dat “natuurlijk” gelijk staat aan “veilig”. In werkelijkheid vallen handgemaakte zepen, of ze nu gemaakt zijn met natuurlijke botanische middelen, smelt- en gietbasissen of koude processen, onder dezelfde regelgeving als massaproducten in de EU. Dit betekent dat ze aan dezelfde normen voor veiligheidsdocumentatie, testen en naleving moeten voldoen om legaal verkocht te kunnen worden.
Door hun hoge pH-waarde zijn koud bewerkte zepen over het algemeen stabieler, maar er zijn nog steeds veiligheidsproblemen. Zepen met ingrediënten op waterbasis zoals melk, honing, aloë vera of botanische infusies kunnen gevoelig zijn voor microbiële groei, wat kan leiden tot bederf en gevaar voor de consument. Ondanks hun gemak bevatten smelt- en gietbasissen vaak bevochtigingsmiddelen die vocht vasthouden, wat de groei van micro-organismen kan bevorderen als conserveringsmiddelen niet voldoende zijn. Ondanks hun ogenschijnlijke eenvoud kunnen zelfs natuurlijke of minimaal verwerkte repen plantaardige ingrediënten bevatten die, als ze niet op de juiste manier worden behandeld, na verloop van tijd kunnen afbreken of microbiële besmetting kunnen veroorzaken.
Daarom is het volgen van regelgeving cruciaal om op verantwoorde wijze zeep te maken, vooral als het gaat om het Cosmetisch Productveiligheidsrapport (CPSR) en microbiologische testen. Door deze regels te begrijpen en toe te passen, voldoen ambachtelijke producenten niet alleen aan hun wettelijke verantwoordelijkheden, maar verbeteren ze ook hun reputatie, beschermen ze hun klantenkring en richten ze duurzame ondernemingen op die met zekerheid kunnen uitbreiden op de EU-markt.
De EU Cosmeticaverordening & Artikel 11 in de Zeepcontext begrijpen
Definitie van zeep als cosmetisch volgens Verordening EG 1223/2009
Onder Verordening (EG) nr. 1223/2009Zeep wordt wettelijk beschouwd als een cosmetisch product als het op de markt wordt gebracht om de huid te reinigen of te verfraaien. Deze definitie omvat vrijwel alle koud verwerkte zeep, smeltzeep en natuurlijke handgemaakte zeep bedoeld voor persoonlijke verzorging. Sommige kleinschalige producenten denken ten onrechte dat de traditionele zeepmakerij hen vrijstelt van regelgeving, maar de wet maakt geen onderscheid tussen ambachtelijke en industriële productie. Als het product bedoeld is voor persoonlijk gebruik op de huid, valt het onder dezelfde regelgeving als lotions, shampoos of crèmes.
Deze classificatie heeft ernstige gevolgen. Ze verplicht zeepfabrikanten om veiligheidsbeoordelingen uit te voeren, documentatie bij te houden en te voldoen aan etiketteringseisen. Of je nu verkoopt op een lokale markt, online of via winkels, naleving zorgt ervoor dat consumenten producten krijgen die niet alleen lekker maar ook veilig zijn. De erkenning van handgemaakte zeep als cosmetisch product onder de EU-wetgeving is de basis waarop alle verdere stappen in de naleving worden gebouwd.
Soorten zeep en hun specifieke veiligheidsoverwegingen
Koudverwerkingszepen: hoge pH en microbiële resistentie; moeten ze getest worden?
Veel mensen beschouwen koud verzeepte zeep als de meest “traditionele” zeepproductie. Ze maken zeep met een van nature hoge pH-waarde (meestal tussen 9 en 10) die minder bevorderlijk is voor microbiële groei door verzepende oliën en natriumhydroxide. Veel zeepproducenten denken dat ze vrijgesteld zijn van aanvullende testen vanwege hun aangeboren microbiële weerstand. Het is waar dat zepen met een hoge pH stabieler zijn dan cosmetica op waterbasis, maar dit betekent niet dat ze immuun zijn voor microbiologische testen of CPSR.
Het microbiologische risico neemt dramatisch toe wanneer koud verwerkte zepen ingrediënten bevatten zoals geitenmelk, aloë vera of honing. Deze organische ingrediënten kunnen de houdbaarheid van de zeep verkorten en de weerstand tegen microbiële groei verminderen. Daarom moeten toxicologische profielen van alle ingrediënten, een onderbouwing voor het pH-bereik en de resultaten van microbiële tests in gevallen waarin waterrijke ingrediënten aanwezig zijn, allemaal worden opgenomen in een CPSR voor koudverzeepte zepen. Testen bieden documentatie die naleving ondersteunt en de veiligheid van de consument aantoont, zelfs in gevallen waarin het risico op besmetting laag is.
Gesmolten zepen: Toegevoegde ingrediënten, formules op waterbasis & microtests
Melt & pour zepen gebruiken vooraf vervaardigde bases die vaak glycerine en andere bevochtigingsmiddelen bevatten, die water aantrekken en vasthouden. Dit maakt ze bijzonder kwetsbaar voor microbiële groei, vooral als ambachtslieden botanische stoffen, geurstoffen of exfolianten toevoegen. Omdat smelt- en gietbasissen rijk zijn aan water, hebben ze conserveringsmiddelen en strikte hygiëne nodig tijdens de productie. Zonder de juiste voorzorgsmaatregelen kunnen deze zepen snel microbiële verontreiniging ontwikkelen, waardoor de houdbaarheid afneemt en de veiligheid in gevaar komt.
Microbiologische testen zijn daarom essentieel voor smelt- en gietformules. Challenge testen, microbiële limiettesten en stabiliteitsstudies bevestigen of conserveringsmiddelen effectief zijn en of de zeep bestand is tegen gebruik in de praktijk. In de CPSR moeten veiligheidsbeoordelaars het gekozen conserveringssysteem rechtvaardigen en beoordelen hoe toegevoegde ingrediënten de microbiële stabiliteit beïnvloeden. Voor ambachtslieden betekent dit een evenwicht vinden tussen creativiteit en naleving, zodat hun producten zowel aantrekkelijk als veilig blijven.
Natuurlijke/ongeraffineerde repen: plantaardige ingrediënten, watergehalte en behoefte aan conserveringsmiddelen
Consumenten die om het milieu geven zijn grote fans van natuurlijke of minimaal bewerkte zepen. Ze hebben een uniek karakter omdat ze vaak ongeraffineerde oliën, klei, plantaardige stoffen of essentiële oliën bevatten. Deze ingrediënten kunnen echter problemen opleveren. Zo kunnen ongeraffineerde oliën sneller worden afgebroken dan geraffineerde en kunnen plantaardige ingrediënten microbiologische verontreiniging bevatten vanuit hun natuurlijke omgeving. Vooral zepen met verse plantenextracten of infusies op waterbasis lopen een risico.
Microbiologisch testen is essentieel voor natuurlijke repen om te garanderen dat verontreinigingen binnen aanvaardbare grenzen blijven. Stabiliteitsgegevens moeten ook worden opgenomen in de CPSR om aan te tonen dat de veiligheid van het product na verloop van tijd niet in gevaar wordt gebracht door deze natuurlijke ingrediënten. Hoewel regelgevers dezelfde mate van veiligheidsgarantie eisen als voor synthetische formules, hechten consumenten waarde aan de authenticiteit van natuurlijke zepen. Daarom moeten ambachtslieden een evenwicht zien te vinden tussen het handhaven van de authenticiteit van hun producten en het naleven van strenge veiligheidsvoorschriften.
Microbiologische testen & CPSR-documentatie
Wanneer is een conserveringssysteem nodig en hoe test je het?
Niet alle handgemaakte zepen hebben een conserveringssysteem nodig. Koud bewerkte zepen zonder toevoegingen op waterbasis hebben dat misschien niet nodig, omdat hun hoge pH voldoende microbiële weerstand biedt. Maar voor zeep op basis van water, verse botanische ingrediënten of glycerine kunnen conserveringsmiddelen nodig zijn om veilig te blijven. Veiligheidsbeoordelaars bepalen dit per geval bij het samenstellen van de CPSR.
Testen verifiëren of een conserveringssysteem effectief is. Uitdagingstesten houden in dat microben opzettelijk in een product worden geïntroduceerd om te zien of ze na verloop van tijd onder controle blijven, terwijl microbiële limiettesten besmetting in afgewerkte batches onderzoeken. Voor zeepmakers leveren deze testen het bewijs dat hun producten veilig blijven gedurende de hele houdbaarheidsperiode en onder normale gebruiksomstandigheden. Het opnemen van de resultaten in de PIF versterkt de naleving en beschermt de consument.
Geschikte testen: Challenge test, Microbiële limiettest, Stabiliteit
De drie belangrijkste testcategorieën voor handgemaakte zepen zijn:
- Uitdaging tests: Evalueren van de effectiviteit van conserveringssystemen.
- Microbiële limiettests: Eindproducten controleren op verontreiniging.
- Stabiliteitstesten: Controleert hoe het product zich in de loop der tijd houdt op het gebied van uiterlijk, geur, pH en veiligheid.
Elke test draagt bij aan een uitgebreid veiligheidsprofiel. Voor koud bewerkte zepen kunnen stabiliteitstesten gericht zijn op de pH-waarde op lange termijn. Voor melt & pour of natuurlijke bars zijn microbiële testen bijzonder belangrijk. Door deze testen te combineren, kunnen ambachtslieden sterke documentatie opbouwen voor hun CPSR en PIF, en bewijzen dat hun zepen voldoen aan de EU-veiligheidsnormen.
Veiligheidsbeoordeling en PIF-documentatie samenstellen voor handgemaakte zepen
Voor kleinschalige producenten is het verzamelen van documentatie vaak de moeilijkste stap. De PIF regelt alle relevante gegevens, zoals formuleringen, etiketten en testresultaten, terwijl de CPSR de officiële veiligheidsevaluatie biedt. Regelgevende controle van beide documenten moet mogelijk zijn.
Dit houdt in dat je gegevens van leveranciers moet bijhouden, elke batch moet documenteren en testresultaten moet ordenen voor presentatie. Een goed voorbereide PIF zorgt voor professionaliteit en transparantie, ook al lijkt het misschien een administratieve last. Door aan te tonen dat hun producten aan de wet voldoen, helpt het zeepfabrikanten ook om dure verstoringen zoals terugroepacties of boetes te voorkomen.
Praktische stappen voor ambachtelijke zeepmakers
Samenwerken met gekwalificeerde veiligheidsbeoordelaars voor CPSR
Een van de meest effectieve manieren voor kleinschalige producenten om naleving te bereiken is door samen te werken met gekwalificeerde veiligheidsbeoordelaars. Deze professionals stellen de CPSR samen, beoordelen formuleringen en bepalen welke tests nodig zijn. Voor ambachtslieden bespaart het samenwerken met experts tijd en zorgt het voor nauwkeurigheid, zodat ze zich kunnen richten op creativiteit terwijl ze toch voldoen aan de wettelijke normen.
Registratie: Batchlogs, Leveranciersgegevens, Testresultaten
Een goede administratie is een essentieel onderdeel van naleving. Zeepmakers moeten batchlogboeken bijhouden met productiedata, formuleringen en eventuele afwijkingen van standaardprocedures. Leveranciersgegevens moeten worden vastgelegd om de traceerbaarheid van grondstoffen te garanderen, terwijl testresultaten moeten worden opgeslagen als onderdeel van de PIF. Deze systematische aanpak helpt bij de naleving en verbetert de kwaliteitscontrole en zorgt voor consistentie tussen producten.
Etikettering en claims: Transparantie en naleving garanderen
Etiketten moeten voldoen aan de EU-vereisten, waaronder ingrediëntenlijsten, gegevens over de verantwoordelijke persoon, batchnummers en informatie over de houdbaarheid. Claims zoals “natuurlijk”, “biologisch” of “geschikt voor de gevoelige huid” moeten worden onderbouwd met gegevens in de PIF. Misleidende of ongefundeerde claims zijn verboden en kunnen leiden tot wettelijke maatregelen. Door zich te richten op nauwkeurige en transparante etikettering, bouwen ambachtslieden vertrouwen op bij consumenten en voldoen ze tegelijkertijd aan de nalevingsverplichtingen.
FAQ: Veelgestelde vragen voor CP, Melt & Pour, Producenten van natuurlijke zeep
Q1. Is microbiologisch onderzoek altijd nodig voor koudverwerkbare zepen?
Dit is niet altijd het geval. Hun hoge pH zorgt voor een natuurlijke microbiële weerstand als er geen toevoegingen op waterbasis worden gebruikt. Extra vloeistoffen of plantaardige stoffen maken testen echter wel noodzakelijk.
Q2. Waarom is een CPSR nodig voor handgemaakte zepen?
Omdat een CPSR nodig is om de veiligheid aan te tonen van alle cosmetica die in de EU wordt verkocht, ongeacht de productieschaal. Dit garandeert naleving van Verordening 1223/2009 en consumentenbescherming.
Q3. Hoe werken conserveringsmiddelen in handgemaakte zepen?
In formules die veel glycerine of water bevatten, beschermen conserveringsmiddelen tegen microbiële besmetting. Een veiligheidsexpert moet bepalen of ze nodig zijn op basis van het specifieke recept.
Q4. Hoe lang moet het Product Information File (PIF) bewaard worden?
Om de controleerbaarheid en traceerbaarheid te garanderen, moet de PIF worden bijgehouden gedurende tien jaar nadat de laatste partij van een product op de markt is gebracht.
Q5. Kan ik zepen verkopen op een buurtmarkt zonder een PIF of CPSR?
Nee. De EU-wetgeving moet worden nageleefd, ongeacht waar of hoe de zeep wordt verkocht. Kunstenaars lopen het risico op financiële en juridische gevolgen als ze verkopen zonder CPSR en PIF.
Conclusie & hoe gecertificeerde cosmetica kunnen helpen
Of het nu gaat om koud verwerkbare zepen, smeltzepen of natuurlijke zepen, handgemaakte zepen worden aanbeden om hun individualiteit, inventiviteit en authenticiteit. Dezelfde wettelijke eisen die gelden voor massaproducten zijn ook van toepassing op gereguleerde cosmetica. Dus, CPSR en microbiologische testen naleving zijn cruciale veiligheidsmaatregelen voor de gezondheid van de consument en de geloofwaardigheid van het merk in plaats van bureaucratische wegversperringen. Ambachtslieden kunnen hun zepen met vertrouwen op de markt brengen en tegelijkertijd zichzelf beschermen tegen juridische of reputatierisico’s door zich te houden aan EU-verordening 1223/2009 en elke stap in het proces te registreren. PIF.
Wij van Certified Cosmetics zijn experts in het begeleiden van zeepfabrikanten bij deze regelgeving. Onze ervaring garandeert dat je producten aan de voorschriften voldoen en klaar zijn voor de markt, van het maken van Cosmetic Product Safety Reports (CPSR) tot het uitvoeren van microbiologische tests en het helpen met PIF-documentatie. Ben je nieuwsgierig naar de veiligheid en naleving van handgemaakte cosmetica? Kijk voor meer informatie op onze blog, of neem contact met ons op om te horen hoe we je kunnen helpen bij het maken van zeep.
